Η ιστορία του ποδηλάτου

Η ιστορία

Δεν υπάρχει συγκεκριμένη χρονολογία στην οποία να αποδί δεται η εφεύρεση του ποδηλάτου, επομένως ούτε συγκεριμένος ‘εφευρέτης’ αυτού. Πολύ πριν την εμφάνιση κάποιας κατασκευής παρόμοιας με ένα τυπικό σύγχρονο ποδήλατο, έχει καταγραφεί ένα ποικίλο φάσμα οχημάτων που εκμεταλλεύονταν μόνο τη μυϊκή δύναμη του αναβάτη τους.
Μία από τις κατασκευές αυτές, που από πολλούς θεωρείται ο πρόγονος του ποδηλάτου, ήταν η ‘draisienne’. Η draisienne κατασκευάστηκε από το Γερμανό βαρώνο Καρλ Φον Ντράις, το 1817 (η ονομασία ‘draisienne’ αποτελεί γαλλική απόδοση του ονόματος του κατασκευαστή της). Η draisienne ήταν σχεδόν εξ’ολοκλήρου κατασκευασμένη από ξύλο. Μη διαθέτοντας πετάλια, ο αναβάτης την έθετε σε κίνηση σπρώχνοντας με τα πόδια του προς τα πίσω. Η κατασκευή του Φον Ντράις έγινε γνωστή και ως hobby-horse, αντανακλώντας την πεποίθηση των οπαδών της ότι θα αντικαθιστούσε το βασικό μεταφορικό μέσο του 19ου αιώνα, το άλογο.
Το 1839, ο Σκωτσέζος σιδηρουργός Κιρκπάτρικ Μακμίλαν σχεδιάζει την ‘velocipede’. Ο Μακμίλαν βελτίωσε την κατασκευή του Φον Ντράις, εισάγοντας τη χρήση των πεταλιών, συνδεδεμένων με ράβδους με τον οπίσθιο τροχό. Με αυτό τον τρόπο, ο αναβάτης δεν ήταν πλέον αναγκασμένος να φέρνει τα πόδια του σε επαφή με το έδαφος, κάτι που περιόριζε σημαντικά την ταχύτητα του οχήματος. Είκοσι χρόνια αργότερα, το 1860, ο Γάλλος Πιέρ Μισώ αλλάζει το σχέδιο της velocipede, συνδέοντας τα πετάλια απευθείας με τον μπροστινό τροχό. Αργότερα, ο Μισώ θα εισάγει τη χρήση συμπαγούς καουτσούκ στους τροχούς, δείχνοντας ουσιαστικά το δρόμο προς τα γνωστά στις μέρες μας λάστιχα.
Το 1870 οι Βρετανοί Τζέιμς Στάρλεϋ και Γουίλλιαμ Χίλμαν σχεδιάζουν ένα ποδήλατο με αρκετά μεγαλύτερο μπροστινό τροχό. Με αυτό τον τρόπο καταφέρνουν την εκπληκτική, για την εποχή, ταχύτητα των 24 χλμ/ώρα. Το μοντέλο που κατασκεύασαν ονομάστηκε ‘ariel’ και ήταν το πρώτο ποδήλατο εξ’ ολοκλήρου κατασκευασμένο από μέταλλο. Βασικό μειονέκτημα του μεγέθους του μπροστινού τροχού του ariel αποτελούσε η ιδιαίτερα υψηλή θέση της σέλας που, λόγω της φτωχής κατανομής βάρους, είχε ως αποτέλεσμα τη μείωση της ασφάλειας του αναβάτη.

η ιστορια του ποδηλατου

Στην Αγγλία, στα χαρακτηριστικά ποδήλατα με μεγάλο μπροστινό τροχό, αποδόθηκε η χαϊδευτική ονομασία ‘penny-farthings’. Η αιτία βρίσκεται στην παρομοίωση του μεγέθους των τροχών ενός τέτοιου ποδηλάτου με τα νομίσματα της εποχής: Ο μεγάλος μπροστινός τροχός δίπλα στον μικρό οπίσθιο, θύμιζε το μεγάλο νόμισμα του ενός penny δίπλα σε αυτό του ενός farthing.

Τα επόμενα χρόνια, μια σειρά ενδιαφέρουσων ιδεών και εφευρέσεων εφαρμόζονται στο ποδήλατο, βελτιώνοντας το συνεχώς: η μετάδοση κίνησης μέσω αλυσίδας, η χρήση ταχυτήτων, τα φρένα, ο ‘κούφιος’ σκελετός, το ‘δυναμό’ και η σαμπρέλα αποτελούν τις πλέον χαρακτηριστικές αυτών των εφευρέσεων. Για παράδειγμα, μετά την εισαγωγή της αλυσίδας και των ταχυτήτων, δεν υπήρχε η ανάγκη ένα ποδήλατο να διαθέτει μεγάλου μεγέθους μπροστινό τροχό προκειμένου να κατορθώνει μεγάλες ταχύτητες. Έτσι, το 1885 είναι η χρονιά που κατασκευάζεται το μοντέλο ‘rover’, που συχνά χαρακτηρίζεται ως το πρώτο σύγχρονο ποδήλατο. Κατασκευαστής του ήταν ο Τζον Κεμπ Στάρλεϋ, ανιψιός του Τζέιμς Στάρλεϋ.

Δείγματα από τα πρώτα μοντέλα ποδήλατων.

Το ποδήλατο, είναι μία πολύ χρήσιμη και γνωστή σε όλους μας εφεύρεση. Πολλοί άνθρωποι χρησιμοποιούν το ποδήλατο καθημερινά για να πάνε στις δουλειές τους, είτε στο σχολείο τους, είτε βόλτα, είτε για ψώνια. Έρευνες που έγιναν μας αποκαλύπτουν ότι οι ποδηλάτες του πλανήτη μας ξεπερνούν το 1 δισεκατομμύριο. Αλλά τελικά ποια είναι η ιστορία του; Η ιστορία του ποδηλάτου είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα…

Δεν υπάρχει σιγκεκριμένη χρονολογία στην οποία να αποδίδεται η εφεύρεση του ποδηλάτου, επομένως ούτε συγκεκριμένος εφευρέτης αυτού. Πολύ πριν την εμφάνιση κάποιας κατασκευής παρόμοιας με ένα σύγχρονο ποδήλατο, υπήρχαν πολλά οχήματα  που εκμεταλλεύονταν μόνο τη μυϊκή δύναμη του αναβάτη τους. Μία από τις κατασκευές αυτές, που από πολλούς θεωρείται ο πρόγονος του ποδηλάτου, ήταν η ‘draisienne’. Η draisienne κατασκευάστηκε από το Γερμανό βαρόνο Καρλ Φον Ντράις, το 1817 (η ονομασία ‘draisienne’ αποτελεί γαλλική απόδοση του ονόματος του κατασκευαστή της). Η draisienne ήταν σχεδόν ολόκληρη κατασκευασμένη από ξύλο. Δεν διέθετε πετάλια, οπότε ο αναβάτης την κινούσε σπρώχνοντας με τα πόδια του προς τα πίσω.

Αργότερα, το 1839, ο Σκωτσέζος σιδηρουργός Κιρκπάτρικ Μακμίλαν σχεδιάζει την ‘velocipede’. Ο Μακμίλαν βελτίωσε την κατασκευή του Φον Ντράις, εισάγοντας τη χρήση των πεταλιών, συνδεδεμένων με ράβδους με τον οπίσθιο τροχό. Με αυτό τον τρόπο, ο αναβάτης δεν ήταν πλέον αναγκασμένος να φέρνει τα πόδια του σε επαφή με το έδαφος, κάτι που περιόριζε σημαντικά την ταχύτητα του οχήματος. Είκοσι χρόνια αργότερα, το 1860, ο Γάλλος Πιέρ Μισώ αλλάζει το σχέδιο της velocipede, συνδέοντας τα πετάλια απευθείας με τον μπροστινό τροχό. Αργότερα, ο Μισώ εισάγει τη χρήση συμπαγούς καουτσούκ στους τροχούς, χαράζοντας ουσιαστικά το δρόμο προς τα γνωστά στις μέρες μας λάστιχα. Το 1870 οι Βρετανοί Τζέιμς Στάρλεϋ και Γουίλλιαμ Χίλμαν σχεδιάζουν ένα ποδήλατο με αρκετά μεγαλύτερο μπροστινό τροχό. Με αυτό τον τρόπο καταφέρνουν την εκπληκτική, για την εποχή, ταχύτητα των 24 χλμ/ώρα. Τα επόμενα χρόνια, μια σειρά από ενδιαφέρουσες ιδέες και εφευρέσεις εφαρμόζονται στο ποδήλατο, βελτιώνοντας το συνεχώς: η μετάδοση κίνησης μέσω αλυσίδας, η χρήση ταχυτήτων, τα φρένα, ο ‘κούφιος’ σκελετός, το ‘δυναμό’ και η σαμπρέλα αποτελούν τις πλέον χαρακτηριστικές αυτών των εφευρέσεων. Έτσι, το 1885 είναι η χρονιά που κατασκευάζεται το μοντέλο ‘rover’, το πρώτο σύγχρονο ποδήλατο, από τον Τζον Κεμπ Στάρλεϋ, ανιψιό του Τζέιμς Στάρλεϋ.

Στην Ελλάδα το πρώτο ποδήλατο ήρθε το 1885, ενώ το 1890 έγιναν οι πρώτοι ποδηλατικοί αγώνες. Το πρώτο ποδηλατοδρόμιο της χώρας κατασκευάζεται στην Αθήνα για τις ανάγκες των πρώτων Ολυμπιακών Αγώνων, το οποίο πρόκειται για το μετέπειτα ποδοσφαιρικό Γήπεδο Καραϊσκάκη. Στους Αγώνες του 1896 οι ποδηλάτες Κωνσταντινίδης και Παρασκευόπουλος αναδεικνύονται Ολυμπιονίκες στα δύο αγωνίσματα ποδηλασίας (85 και 320 χιλιόμετρα αντίστοιχα). Στην Ελλάδα το πρώτο ελληνικό ποδήλατο με χειροποίητο σκελετό κατασκευάστηκε από την Rafbikes (HERMES) στο Ναύπλιο.

Ιστορία

Η σχεδίαση του ανακεκλιμένου ποδηλάτου ξεκινά από τα μέσα του 19ου αιώνα. Δύο πατενταρίστηκαν γύρω στο 1900, αλλά τα πρώιμα σχέδια ήταν ανεπιτυχή.

Πρώιμα ανακεκλιμένα ποδήλατα

Ανακεκλιμένα σχέδια επικλινούς και ύπτιας θέσης εντοπίζονται ακόμη και στις πρώτες ημέρες ύπαρξης του ποδηλάτου. Πριν το σχήμα του ποδηλάτου κατασταλάξει σύμφωνα με το "safety bicycle" του Starley, υπήρχε εκτεταμένος πειραματισμός με ποικίλες διαρυθμίσεις, περιλαμβάνοντας σχέδια που μπορεί να θεωρηθούν ανακεκλιμένα. Παρόλο που αυτά προέρχονταν από τη δεκαετία του 1860, το πρώτο κατεγεγραμμένο σχέδιο ανακεκλιμένου που χαρακτηρίστηκε ως ξεχωριστή κατηγορία ποδηλάτου θεωρείται δημοσίευση στο περιοδικό Fliegende Blätter στις 10 Σεπτεμβρίου 1893. Την ίδια χρονιά κατασκευάστηκε αυτό που θεωρείται ως το πρώτο γνήσιο recumbent, το Fautenil Vélociped. Αιτήσεις κατοχύρωσης για αριθμό σχεδίων recumbent υπάρχουν από τα τέλη του 19ου αιώνα, και υπήρχαν συζητήσεις στον ποδηλατικό τύπο για τις σχετικές αρετές των διάφορων σχεδίων. Τα σχέδια Challand (1897) και American Brown (1901) αναγνωρίζονται ως οι προπομποί των σημερινών recumbents.

Το Velocar του Mochet

Σπουδαίο κομμάτι της ιστορίας των ανακεκλιμένων ποδηλάτων ξεκίνησε με τη σχεδίαση ενός τετράτροχου πεταλικίνητου αυτοκινήτου με το όνομα 'Velocar' (ή "Vélo couché") το οποίο κατασκευάστηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1930 από τον Γάλλο εφευρέτη και κατασκευαστή ελαφρών αυτοκινήτων Charles Mochet. Τα Velocars πούλησαν καλλά στους Γάλλους αγοραστές που δεν μπορούσαν ν' αγοράσουν ένα μηχανοκίνητο όχημα, πιθανά λόγω της κακής οικονομίας κατά τη μεγάλη οικονομική κρίση της εποχής. Τα τετράτροχα Velocars ήταν γρήγορα αλλά δεν έστριβαν καλά σε μεγάλες ταχύτητες. Ο Mochet τότε πειραματίστηκε με ένα τρίκυκλο και τελικά κατέληξε σε ένα δίτροχο.

Για να επιδείξει την ταχύτητα του ανακεκλιμένου ποδηλάτου του, ο Mochet έπεισε τον ποδηλάτη Francis Faure, έναν αθλητή αγώνων Κατηγορίας 2, να το χρησιμοποιήσει σε αγώνες. Ο Faure είχε μεγάλη επιτυχία, νικώντας ππολλούς από τους κορυφαίους ποδηλάτες της Ευρώπης στην πίστα αλλά και σε αγώνες δρόμου, και θέτωντας νέα παγκόσμια ρεκόρ για μικρές αποστάσεις. Ένας άλλος ποδηλάτης, ο Paul Morand, κέρδισε τον αγώνα Paris-Limoges το 1933 πάνω σε ένα ανακεκλιμένο ποδήλατο του Mochet.

Τότε, στις 7 Ιουλίου 1933, σε ποδηλατοδρόμιο του Παρισίου, ο Faure οδήγησε ένα Velocar καλύπτωνας απόσταση 45,055 km σε μία ώρα, συνθλίβοντας ένα ρεκόρ σχεδόν 20 ετών. Το ρεκόρ της μίας ώρας ήταν ένα από τα σημαντικότερα ολόκληρης της ποδηλασίας, και η επιτυχία αυτή τράβηξε πολλή προσοχή.

Όταν η Παγκόσμια Ένωση Ποδηλατών (Union Cycliste Internationale - UCI) συναντήθηκε τον Φεβρουάριο του 1934, οι κατασκευαστές των όρθιων ποδηλάτων συσπειρώθηκαν με στόχο να ακυρωθεί το ρεκόρ του Faure. Στις 1 Απριλίου 1934, η UCI δημοσίευσε νέο ορισμό του αγωνιστικού ποδηλάτου που έθετε προδιαγραφές για το ύψος της μεσαίας τριβής από το έδαφος, πόσο πιο μπροστά μπορούσε να βρίσκεται από τη σέλα και πόσο κοντά μπορούσε να είναι στον εμπρόσθιο τροχό. Ο νέος ορισμός ουσιαστικά απέκλειε τα recumbents από εκδηλώσεις της UCI και εγγυώταν ότι τα όρθια ποδήλατα δε θα αγωνίζονταν ενάντια σε recumbents. Για κάθε πρόθεση και σκοπό, ο αποκλεισμός αυτός ισχύει ακόμη.

Το 1938, ο Faure και ο γιος του Mochet', Georges, ξεκίνησαν να προσθέτουν fairings στο Velocar ελπίζοντας να καταρρίψουν το παγκόσμιο ρεκόρ της μίας ώρας για ποδήλατο με αεροδυναμικά εξαρτήματα. Στις 5 Μαρτίου 1938, ο Faure οδήγησε ένα καλυμμένο Velocar για απόσταση 50,537 χιλιομέτρων σε μία ώρα και έγινε ο πρώτος ποδηλάτης που διένυσε περισσότερα από  50 χιλιόμετρα σε μία ώρα χωρίς τη βοήθεια  προπορευόμενου οχήματος (pace vehicle).

Ο αποκλεισμός της UCI για τα ανακεκλιμένα ποδήλατα και άλλες αεροδυναμικές βελτιώσεις ουσιαστικά σταμάτησε την ανάπτυξη των recumbents για τέσσερις δεκαετίες. Παρόλο που διάφορα σχέδια ανακεκλιμένων ποδηλάτων συνέχισαν να εμφανίζονται ανά τα έτη, ήταν έργα μεμονωμένων θιασωτών και οι αριθμοί τους παρέμειναν ασήμαντοι μέχρι το 1970.

Η αναγέννηση της δεκαετίας 1970

Ενώ υπήρξαν εξελίξεις αυτή τη χέρσα περίοδο από τον Paul Rinkowski και άλλους, οι πατέρες του σύγχρονου κινήματος του ανακεκλιμένου ποδηλάτου λέγεται ότι είναι δύο Αμερικανοί μηχανικοί του MIT. Μαζί με τους μαθητές τους, πειραματίζονταν με ποδιές (fairings) για όρθια ποδήλατα, επίσης απαγορευμένα από την UCI, οδηγόντας το 1974 στο Διεθνές Πρωτάθλημα Ταχύτητας από ανθρώπινη δύναμη (International Human Power speed Championship), απ' όπου αναπτύχθηκε η IHPVA.

Το Avatar 2000, ένα ποδήλατο μακριού μεταξονίου (LWB) έφτασε το 1979, και συχνά αναφέρεται ως το πρώτο σύγχρονο recumbent παραγωγής. Εμφανίστηκε το 1983 στην ταινία "Brainstorm", όπου το καβαλούσε ο ηθοποιός Christopher Walken, και στη δημοφιλή ποδηλατική έκδοση Richard's Bicycle Book του Richard Ballantine. Η πετρελαϊκή κρίση της δεκαετίας του 1970 οδήγησε σε μια άνοδο της ποδηλασίας, η οποία συνέπεσε με την άφιξη αυτών των "νέων" σχεδίων. Αφού οι αγώνες δεν αποτελούσαν ωθητήρια δύναμη, ο αποκλεισμός της UCI δεν εμπόδισε την εμπορική ανάπτυξη των ανακεκλιμένων ποδηλάτων. Η επιρροή των δύο μηχανικών του MIT, Kyle και Wilson καθώς και των μαθητών τους, πιθανά να έπαιξε μεγάλο ρόλο με τη δύναμη της αναγέννησης αυτής.

Μια παράλληλη αλλά κάπως ξεχωριστή σκηνή αναπτύχθηκε στην Ευρώπη, με το πρώτο Πανευρωπαϊκό Πρωτάθλημα Ανθρώπινης Δύναμης να πραγματοποιείται το 1983. Στην Ευρωπαϊκή σκηνή οι αγώνες κυριαρχούσαν σε μεγαλύτερο βαθμό απ' ότι στην Αμερικανική, με αποτέλεσμα τα Ευρωπαϊκά ποδήλατα να είναι κυρίως χαμηλά σχέδια κοντού μεταξονίου (Low SWB), ενώ τα LWB είναι πολύ πιο διαδεδομένα στην Αμερική (παρόλο που έχουν υπάρξει πετυχημένα Ευρωπαϊκά ποδήλατα LWB).

Στη δεκαετία του 1980

Ξεκίνησαν να κατασκευάζονται εξαιρετικά άνετα ανακεκλιμένα ποδήλατα. Η σταθερότητα, ο χειρισμός, τα άνετα καθίσματα και η φυσική θέση των χεριών τα καθιέρωσε ως ξεκούραστο μέσο μεταφοράς, αναψυχής και άσκησης. Την ίδια εποχή, στη Βρετανία τα πιο δημοφιλή recumbents ήταν αυτά με διάταξη "delta".

2000 και μετά...

Τα recumbents έχουν γίνει πιο διαδεδομένα, με σημαντικούς αριθμούς από αυτά να μεταφέρουν κατοίκους των πόλεων και ποδηλατοτουρίστες στους προορισμούς τους. Εκμεταλλευόμενα την τεχνολογία νέων υλικών και εξελιγμένη σχεδίαση, τα σημερινά ανακεκλιμένα ποδήλατα είναι πιο άνετα, γρήγορα, δυνατά, χρηστικά και ευχάριστα από ποτέ...